Manastir Vraćevšnica- nesuđeni mauzolej dinastije Obrenović
U samom srcu planine Rudnik, na izvorištu najopevanije reke u srpskom jeziku, reke Gruže, nalazi se manastir Vraćevšnica, najveća šumadijska svetinja.
Podignut 1428/29. godine od strane velikog čelnika Radiča Postupovića, takođe Gružanina, već vekovima gordo stoji kao najveći stožer istorije, vere i tradicije srpskog naroda u Šumadiji. Po lokalnoj legendi, ktitora ove svetinje je baš na mestu gde se manastir danas nalazi, u lovu zatekao poziv za polazak u rat. On se tada zavetovao Svetom Đorđu, zaštitniku ratnika, da će, ukoliko se živ vrati podići crkvu zahvalnicu. Tako je i bilo, čelnik Radič je podigao crkvu koja je po njegovom povratku, upravo glagolu „vraćati se“ ponela ime Vraćevšnica.
U okolini manastira je rođeno dosta značajnih istorijskih ličnosti koji su svojim delima sudbonosno uticali na napredak srpskog naroda. Uz čelnika Radiča, svakako valja pomenuti i Melentija Pavlovića, nekadašnjeg igumana Vraćevšnice, rođenog u obližnjoj Gornjoj Vrbavi. Mitropolit Melentije je na krstu koji se i danas čuva u manastiru zakleo ustanike Drugog srpskog ustanka, i to je učinio u dva navrata, u obližnjoj Gornjoj Crnući i u Takovu na Cveti. Takođe, mitropolit Melentije je u odsudnoj bici na Ljubiću odigrao značajnu ulogu, dohvativši odbačeni doboš i lupanjem u njega okupivši ustanike koji su već krenuli u povlačenje. Njegov blizak srodnik je bio vojvoda Tomo Vučić Perišić, ustavobraniotelj, takođe Gružanin.
Bilo bi nemoguće i ne pomenuti šabačkog vladiku Mihaila Uroševića, takođe Gružanina i nekadašnjeg igumana ove svetinje. Po izvesnim izvorima, vladika Mihailo je za 30.000 dinara kupio jedan od prvih aviona za srpsku vojsku, modela „Duks Biplan“ i uz njega je dobavio i pilota Aleksandra Agafonova koga je lično plaćao. Takođe, vladika Mihailo je bio i starešina Srpskog podvarja u Moskvi, gde je mnogo učinio u animiranju građana Rusije u prikupljanju pomoći za naš narod tokom Balkanskih ratova.
Ono što je veoma interesantno za manastir Vraćevšnicu je činjenica da je u porti sa leve strane hrama sahranjena Baba Višnja, majka kneza Miloša i istinski rodonačelnik dinastije Obrenović. Knez Miloš je mnogo pomagao manastir, u želji da od njega načini mauzolej za svoju dinastiju, baš kako je to kralj Petar načinio od Oplenca. Ta njegova želja bi se i ostvarila, ali je 1903. godine zbačen vladarski dom Obrenovića, pa je kripta ispod manastira ostala prazna, a kosti Obrenovića pohranjene na više strana. Ipak, vladika Mihailo je prikupio i otkupio mnoštvo ličnih stvari Obrenovića, pa se tako danas u manastiru nalazi i zlatno ogledalo kraljice Natalije, nameštaj od ružinog drveta, krevet kneza Miloša, njihova porodična ikona Svetog Nikole, ali i krvave zavese u koje su bila zavijena tela kralja Aleksandra i kraljice Drage.
Vredi pomenuti i da je u manastiru često i rado boravio Đuro Jakšić koji je ovde naslikao neke od najlepših istorijskih kompozicija, od kojih je većina stradala u strašnom požaru tokom 1920-ih godina. I na kraju, moramo se setiti Dobrice Erića, velikog srpskog pesnika koji je nedaleko od manastira rođen, odrastao i koji mu je posvetio neke od svojih najlepših pesama.
Marko S. Marković
Ljuljaci u Gruži
